Help, mijn konijn is gestopt met eten!

Stappenplan voor eerste zorgen door de dierenarts:

Inleiding:

Anorexie is de meest voorkomende klacht van een konijn bij de dierenarts. Belangrijk is om te beseffen dat anorexie een symptoom is en geen ziekte. Elke vorm van pijn en discomfort veroorzaakt anorexie. Een konijn is een prooidier en verbergt zijn kwaaltjes en symptomen heel goed. Tot op het moment hij/zij dit niet meer kan verbergen, dan pas zal hij stoppen met eten. Door het gebrek aan eetlust, valt de werking van het darmstelsel stil, dit veroorzaakt pijn met als gevolg dat hij minder geneigd is om te eten etc. Het dier valt dus in een vicieuze cirkel die doorbroken moet worden. Daarom is een konijn dat stopt met eten, altijd een spoedgeval.

De belangrijkste vragen tijdens de anamnese zijn: keutelt het dier nog? Is hij plotseling gestopt met eten of geleidelijk? Het plots stoppen met eten en keutelen kan wijzen op een obstructie. Daar tegenover is verminderen in eetgedrag en keuteling eerder te wijten aan andere onderliggende oorzaken.

Lichamelijk onderzoek:

Net als bij andere dieren is het belangrijk om systematisch te werk te gaan, zodat alle oorzaken van anorexie kunnen onderzocht worden.

We beginnen met het meten van de temperatuur. De normale temperatuur ligt tussen 38-40°C. Bij een lichaamstemperatuur lager dan 38°C is het van belang om het dier zo snel mogelijk in een verwarmde kooi te plaatsen. Dan gaan we systematisch alle orgaansystemen onderzoeken. Startend bij de kop en worden de oren, ogen en tanden onderzocht. Tandpijn is de meest voorkomende oorzaak van anorexie. Aangezien foute voeding de voornmaaste oorzaak van tandproblemen en andere gezondheidsproblemen is, is het bij elk consult belangrijk om de voeding te overlopen. De basisbehoefte van een konijn is hooi en groene groenten, daarnaast 1 soeplepel geëxtrudeerde korrel per kg dier per dag.

Na de kop gaan we over tot het beoordelen van de huidturgor. Dit kan op dezelfde manier gebeuren als bij de kat of hond. Vervolgens gaan we over tot de beoordeling van de thorax. Tachycardie en tachypnee zijn typisch voor een konijn in stress, maar kunnen ook bij pijn gezien worden. Niet te vergeten palpatie van de buik. Een grote gevulde maag kan wijzen op een stase of obstructie, terwijl als je geen of weinig inhoud voelt, eerder aan chronische oorzaken moet denken. Tenslotte nog de beoordeling van het bewegingsapparaat. Zo kunnen konijnen last krijgen van pododermatitis voornamelijk aan de achterpoten. Dit veroorzaakt hevige pijn en gaat gepaard met anorexie.

Bijkomende onderzoeken:

Als eerste kan men met behulp van een druppel bloed de glucosespiegel bepalen. Glucose zegt iets bij een konijn over zijn algemene toestand. Tijdens de stress in de praktijk is een waarde tussen 8-12 mmol/l normaal, lager zie je bij te weinig voedsel inname, hoger eerder bij pijn. Tussen 12-14 mmol/l spreken we over milde pijn, boven 16 gaat het om hevige pijn. Dit zien we meestal bij obstructies of leverlob-torsies.

Een konijn dat langere tijd niet eet, gaat in metabole acidose en krijgt ook hepatische lipidose. Metabole acidose kan eenvoudig getest worden door de urine pH te bepalen. Normale urine is alkalisch bij konijnen. Hoe meer acidotisch, hoe slechter de prognose.

Van groot belang is dat er altijd  RX-opnames van het abdomen genomen worden. Bij stase of obstructie zie je vergrote maag, bij obstructie bevat die typisch ook veel vocht. Ook tympanie van de darmen kan je op RX vaststellen. Bij twijfel of er al dan niet passage is, kan je de RX-foto’s na een aantal uren herhalen en kijken of er effectief verplaatsing is van de inhoud en het gas in het maagdarmstelsel.

Behandeling:

Vroeger werd altijd gezegd dat het eerste wat je moet doen als een konijn of knaagdier niet eet, dwangvoederen is. Dit is echter NIET juist. Dwangvoederen of geassisteerd voederen mag enkel als er nog motiliteit van het maagdarmstelsel is, anders heb je kans op een maag ruptuur. Is er geen motiliteit (door gebrek aan keuteling), is het van belang dat dit eerst op gang gebracht wordt en dan pas aan geassisteerde voedering te doen. In de volgende Vet Info komt aan bod hoe je geassisteerde voeding bij een konijn doet, alsook hoe je een neusslokdarmsonde plaatst. 

Bij het op gang brengen van de maagdarmmotiliteit is het belangrijkste om in te zetten op pijnstilling en vochttherapie. Prokinetica zoals metoclopramide of cisapride mogen niet gegeven worden bij vermoeden van blokkage, aangezien dit voor darminvaginaties kan zorgen. Bij verminderde motiliteit zijn deze wel nuttig: cisapride 0,5 mg/kg q 6 uur, metoclopramide 0,5 mg/kg q 12 uur.

Als pijnstilling kan je beginnen met meloxicam subcutaan te geven, al moet natuurlijk bij heel sterk uitgedroogde dieren hiermee opgelet worden wegens het verder belasten van de nieren. Standaarddosering is 1 mg/kg per 24 uur, dit kan in één dosis of twee dosissen gegeven worden. Daarnaast kan buprenorfine gegeven worden aan 0.01 tot 0,05 mg/kg twee keer per dag via intramusculaire, intraveneuze of subcutane injectie.

Na aanbrengen van een katheter in de marginale oorvene, kan een infuus aangesloten worden. Afhankelijk van de glucosewaarde kan voor een infuus met 5% glucose gekozen worden of sterofundin. Deze laatste is vooral interessant om in te zetten bij metabole acidose of bij te hoge glucose waarden.

Standaard onderhoud dosis is 100 ml/kg/24u. Daar moet je natuurlijk de dehydratatie nog bijtellen. Een constant rate infusion (CRI) met lidocaine (50 mcg/kg/min) kan zorgen voor een continue pijnstilling. Zeker bij obstructies of subobstructies kan dit een groot verschil betekenen.

Naast het behandelen van de pijn, is het natuurlijk belangrijk om de primaire oorzaak van de pijn aan te pakken en te behandelen bv. tandproblematiek. Zo kan na een stabilisatie over gegaan worden tot tandbehandeling.

Bij een vermoeden van obstructie meet je na 1 tot 2 uur opnieuw de glucosewaarde. Is deze niet gedaald, dan is operatief behandelen van de obstructie aangewezen, idem bij leverlobtorsie.

Besluit:

Door systematisch te werk te gaan van elke anorexie case in de praktijk, kan je bij heel veel dieren de oorzaak opsporen en deze gaan behandelen. Zolang er nog motiliteit van het maagdarm kanaal is, kan je gaan geassisteerd voederen. De initiële behandeling bestaat uit pijnstilling en vocht therapie. Nadien kan de primaire oorzaak behandeld worden.