Antibiotica bij Acute Diarree (ENOVAT richtlijnen)
Het gebruik van antibiotica bij honden met acute diarree is een veelbesproken onderwerp in de praktijk. De meeste gevallen van acute diarree zijn zelflimiterend en genezen met ondersteunende behandeling. Onnodig gebruik van antibiotica draagt bij aan antimicrobiële resistentie en kan de darmflora ernstig verstoren. De European Network for Optimization of Veterinary Antimicrobial Therapy (ENOVAT) heeft samen met de World Small Animal Veterinary Association (WSAVA) evidence-based richtlijnen opgesteld om dierenartsen te ondersteunen bij verantwoord gebruik.
In de richtlijnen worden de patiënten onderverdeeld in verschillende groepen op basis van de ernst van de klinische klachten:
Groep 1: milde acute, niet hemorrhagische diarree
- Honden in goede algemene toestand, zonder tekens van dehydratie of systemische ziekte.
- Advies: Geen antibiotica.
Groep 2: milde acute hemorragische diarree
- Honden met bloederige diarree maar in goede algemene toestand, zonder tekens van dehydratatie of systemische ziekte.
- Advies: Geen antibiotica.
Groep 3: matige acute, niet hemorrhagische diarree
- Honden die algemeen ziek zijn en tekens van dehydratatie/hypovolemie en/of systemische ziekte vertonen, MAAR die volledig herstellen met infuustherapie*.
- Advies: Geen antibiotica.
Groep 4: matige acute hemorragische diarree
- Honden met hemorrhagische diarree, die algemeen ziek zijn en tekens van dehydratatie/hypovolemie en/of systemische ziekte vertonen, MAAR die volledig herstellen met infuustherapie*.
- Advies: Geen antibiotica.
- Uitzondering: bij aanwijzingen voor ernstige/systemische ontsteking (ernstige neutrofilie >25×10^9/L, neutropenie of degeneratieve linksverschuiving**) kan antibiotica gerechtvaardigd zijn.
Groep 5: ernstige ziekte (niet hemorrhagische en hemorrhagische diarree)
- Honden met aanhoudende tekenen van systemische ziekte* ondanks adequate infuustherapie.
- Advies: systemische antibiotica aangeraden.
- Antibioticum keuze afhankelijk van hoe ernstig ziek het dier is, regionale resistentiepatronen en beschikbaarheid van antibiotica.
- Niet-kritisch ziek dier: ampicilline (of amoxicilline-clavulaanzuur) of trimethoprim-sulfonamiden als eerste keuze.
- Kritisch ziek dier: vierkwadrantenspectrum (aëroob, anaëroob, Gram‑positief en Gram‑negatief), bv. aminopenicillines of clindamycine in combinatie met fluoroquinolonen of aminoglycosiden (gentamicine, amikacine)**.
- Duur van behandeling is afhankelijk van de respons op behandeling en dient dagelijks geherevalueerd te worden.
- Behandel tot klinisch herstel.
- Meestal 3-7 dagen.
De richtlijnen geven geen eenduidige aanbeveling voor of tegen gebruik van probiotica bij honden met acute diarree.
*Systemische ziekte of SIRS criteria bij honden:
- Hypo-of hyperthermie
- Tachycardie (hartfrequentie > 120/min)
- Tachypnee (ademhalingsfrequentie >20/min)
- Neutrofilie (> 16×10^9/L) of neutropenie (<x10^9/L)
**Degeneratieve linksverschuiving = aanwezigheid van een linksverschuiving (staafkernige neutrofielen) waarbij er meer onrijpe, staafkernige neutrofielen dan rijpe, segmentkernige neutrofielen aanwezig zijn.
***Mogelijk neveneffect van fluoroquinolones bij jonge, groeiende dieren: kraakbeenschade. Mogelijk neveneffect van aminoglycosiden: ototoxiciteit en nefrotoxiciteit.
Conclusie
Gebruik antibiotica alleen bij duidelijke indicatie van systemische infectie en nooit routinematig bij ongecompliceerde acute diarree.
Referenties
Jessen LR, Werner M, Singleton D, Prior C, Foroutan F, Ferran AA, Arenas C, R Bjørnvad C, Lavy E, Allerton F, Allensbach K, Guardabassi L, Unterer S, Bodnárová T, Windahl U, Brennan ML, Weese JS, Scahill K; ESCMID Study Group for Veterinary Microbiology (ESGVM), European Network for Optimization of Antimicrobial Therapy (ENOVAT). European Network for Optimization of Veterinary Antimicrobial Therapy (ENOVAT) guidelines for antimicrobial use in canine acute diarrhoea. Vet J. 2024 Jul 27;307:106208. doi: 10.1016/j.tvjl.2024.106208.
fijn artikel. dat geeft aan dat antibiotica bijna nooit nodig is. echter hebben we nog wel eens honden met acute hemorragische diarree die in shock zijn, wij starten dan altijd met IV infuustherapie en IV metronidazol, wat we de dagen erna dan oraal mee geven in tabletvorm. is dit juist? omdat hier gesproken wordt over TMPS of ampiciline/amoxiciline.
He Hanneke, bij de honden met acute hemorrhagische diarree is het eerst en vooral belangrijk om na te gaan in hoeverre de systemische tekens van shock (tachycardie, tachypnee, hypo-of hyperthermie, evt hypotensie) verbeteren met infuustherapie. Indien ze snel (binnen 12-24u) verbeteren dan zijn antibiotica dus niet nodig. Als er echter geen verbetering is van de systemische tekens van shock ondanks infuustherapie OF er is een sterke verdenking dat het dier mogelijk in septische shock is (mogelijke indicaties voor septische shock kunnen o.a. zijn erge neutrofilie of neutropenie al dan niet met een (degeneratieve) linksverschuiving, systemische hypotensie die niet verbetert ondanks infuustherapie, evt hypoglycemie etc) dan zijn antibiotica WEL aangeraden. Hierbij wordt dan het onderscheid gemaakt tussen ‘niet kritisch’ zieke dieren, waarbij het voldoende kan zijn om slechts 1 antibioticum te geven. Het panel raadt TMS of amoxi/ampi aan omdat deze toch een iets bredere dekking geven dan metronidazole (die eigenlijk overwegend een anaeroob spectrum heeft). Voor dieren die echt in kritieke toestand verkeren (denk bv. refractaire hypotensie, hypoglycemie, erge neutropenie etc) wordt zelfs een 4-kwadranten dekking aangeraden (dus iets dat werkt tegen anaeroben, aeroben, gram – en gram +) en dan wordt een combi aangeraden van bv. amoxy/ampi of clindamycine SAMEN MET een fluoroquinolone of een aminoglycoside (zoals bv. gentamycine, amikacine) –> opgelet: de fluoroquinolones kunnen kraakbeenschade veroorzaken bij jonge, groeiende dieren en aminoglycosides kunnen nefro-en ototoxisch zijn (maar uiteraard worden deze antibiotica ook alleen maar ingezet wanneer er echt sprake is van ‘leven of dood’ situatie). Ik ga even advocaat van de duivel spelen 😉 Ik denk dat een groot deel van de dieren die bij jullie nu metronidazole krijgen het vermoedelijk niet nodig hebben .. Uiteraard blijft het enorm belangrijk om deze dieren zeer goed op te volgen en te evalueren en te zien wat er gebeurt met infuustherapie en we mogen ook niet te bang zijn om wel antibiotica in te zetten in de dieren die er wel echt slecht aan toe zijn en niet opknappen met infuus!